چارچوب ارزیابی اجرای خط‌مشی خصوصی‌سازی در صنعت خودرو (مورد مطالعه: شرکت ایران خودرو)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

3 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،

چکیده

صنعت خودروی کشور وضعیتی بحرانی و آینده‌ای نامعلوم دارد. اگرچه سال‎هاست خصوصی‌سازی به عنوان راه‌حل معضلات این صنعت دنبال می‌شود، اما پس از چند دهه اجرای سیاست خصوصی‌سازی، دولت با سهمی بسیار اندک هیات مدیره ایران‌خودرو و سایپا را حفظ و آنها را اداره می‌کند. هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی اجرای خط مشی خصوصی‌سازی صنعت خودرو می‌باشد که با تحلیلی ژرف، ضمن ارائه چارچوب ارزیابی اجرا با یافتن نقاط آسیب‌پذیر، توصیه‌های کاربردی برای اجرای موفق خط‌مشی فوق پیشنهاد می‌دهد.
تحقیق، رویکرد کیفی داشته که با روش تحلیل مضمون و بکارگیری نرم‌افزارمکس کیودی‌ای  منجر به استخراج شبکه مضامین گردید. داده‌های دست اول از 12 مصاحبه با خبرگان و مدیران ارشد مرتبط بدست آمده است. قلمرو اجرای پژوهش، شرکت ایران‌خودرو در بازه زمانی 1387 تا 1401 می‌باشد.
یافته‌های پژوهش شامل 498 مقوله است که در قالب 33 مضمون پایه، 10 مضمون سازمان دهنده و 3 مضمون فراگیر جای می‌گیرند. نتایج نشان از تفوق موانع بر پیشران‌ها داشته و نشان دهنده شکاف میان اهداف قانونگذار و وضعیت موجود پس از اجراست. یکی از دلایل انحراف پدیده منحصربفرد خودسهامداری است که دولت از این طریق در طول چند دهه علیرغم واگذاری سهام عمده، اقتدار و حاکمیت هیات مدیره را حفظ کرده. ضروریست، پیش از آنکه غیرممکن شود، با قطع وابستگی دولت و ایجاد بستر فعالیت مناسب برای بخش خصوصی در سایه همگرایی همه جانبه نهادهای بالاسری و گروه‌های فشار، برای واگذاری منطبق بر اهداف قانون‌گذار اقدام گردد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation Framework of Privatization Policy Implementation in the Automotive Industry (case study: Iran Khodro Company)

نویسندگان [English]

  • Abbas Sheikh Rabiei 1
  • Fattah SHarifzadeh 2
  • REZA VAEZI 3
  • Vajhollah Ghorbanizadeh 2
1 public administration- mangement & accounting- allameh tabatbaee univ,- tehran- iran
2 Professor, Faculty of Management and Accounting, Allameh Tabatbai University of Tehran, Iran.
3 Professor, Faculty of Management and Accounting, Allameh Tabatbai University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Automotive industry of Iran has a critical situation and a vague future. Although privatization policy has been followed for years as a way to solve it's problems, after some decades of devolution, the navigator still is the state. The government's way to maintain and managed Iran Khodro and Saipa boards with a very small share, was and still is a permanent dispute between experts and the state. The Purpose of this research is to evaluate the implementation of privatization policy. The study also is an attempt to present a framework for evaluating the implementation of privatization policy in the automotive industry. In addition to that, it tries to offer practical policy recommendations for successful implementation.
Exploratory research with qualitative approach has been used. It has led to the extraction of themes by thematic analysis method and application of MAXQDA software. The data are obtained from 12 interviews with experts and relevant senior managers. The scope of this research is Iran Khodro company in the period 2009 to 2022.  The interviews were conducted and continued until theoretical saturation. The findings include 498 codes which are categorized in 33 basic themes, 10 organizing themes and 3 Comperhensive, general themes. The themes of lack of institutional capacity, beside the dependence of government and also self-share holder phenomenon are the most vulnerable points. Finally The thematic network has extracted from themes. The results showed two major deviations. First, due to the lack of institutional capacity, by self-share holder, and devolution to public organization instead private sector, the lost share has returned to the government. Second, by devolution shares to the banks-which is illegal- and led their shares by the state through branch manager. Therefore, after three decades of devolution, the board is take over by the government. So, there was no effective role for the private sector. In other words, devolution has implemented in rare and unique way, so that the government has deprived any change in the board. Also the results showed the superiority of obstacles to the drivers and also showed the gap between the objectives of the policy makers and the current situation. Therefore, it is necessary, before it becomes too late, by cutting the dependence of the public and creating appropriate space in the shadow of all sides of the top organizations and pressure groups, it is necessary to take action in accordance with the legislator 's goals..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy Implementation
  • Privatization
  • Auto industry
  • Thematic analysis
منابع
- احدزاده، احد؛ صیاد شیرکش، سعید  و جمشیدی ایوانکی، مینا. (1399). عوامل مؤثر بر اثر بخشی اجرای خط‌مشی‌های عمومی: مطالعه موردی وزارت نیرو. پژوهش‌های سیاست‌گذاری و برنامهریزی انرژی، زمستان 1399، سال 6، شماره 21، صص 167-205.
- الوانی، سید مهدی و شریف‌زاده، فتاح. (1394). فرایند خط‌مشیگذاری عمومی. (ویرایش دوم). چاپ چهارم. تهران: علامه طباطبایی.
- الوانی، سید مهدی و شلویری، میثاق. (1395). اجرای ‌خط‌مشی عمومی: دیدگاه‌‌های نظری و راه‌کارهای عملی، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
- پوراحمدی، معین؛ مختاریان پور، مجید و حسنقلی پور، طهمورث. (1397). آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های خصوصی‌سازی در ایران. مدیریت دولتی، دوره 10، شماره 3، صص. 333-356.
- پورعزت، علی‌اصغر. (1389). مبانی دانش اداره دولت و حکومت (چاپ دوم). تهران: سمت.
تان، جف. (1393). خصوصی‌سازی در مالزی: رانتجویی و شکست سیاستی (صفار، محمد، مترجم). تهران: پدیدآورنده (روتلبرگ[1]، 2008)
- تقوی، مهدی، خلعت‌بری، فیروزه، رئیس دانا، فریبرز، صداقت، پرویز و میرمطهری، سیداحمد. (1374). خصوصی‌سازی از تئوری تا عمل (مجموعه مقالات. شرکت سرمایه‌گذاری سازمان صنایع ملی ایران، تهران: آگاه
- چانگ، ‌‌هاجون. (1399). انداختن نردبان: استراتژی توسعه در چشماندازی تاریخی (موغاری، زهرا، براتی، جواد و عبدی سیدکلایی، محمدان). جهاد دانشگاهی مشهد. 
- حاجی‌پور، ابراهیم؛ لطف الله‌زاده، فروزنده؛ دانایی‌فرد، حسن و فانی، اصغر. (1394). طراحی الگوی آسیبشناسی اجرای خط‌مشی عمومی در ایران. مدیریت نظامی، سال 15، شماره 58، صص 1-23.
- دانایی‌فرد، حسن. (1398). چالشهای مدیریت دولتی در ایران (چاپ دوازدهم). تهران: سمت.
- رنجبرکی، علی. (1398). تبیین موانع سیاسی و حاکمیتی سرمایه‌گذاری مولد بخش خصوصی در اقتصاد ایران با استفاده از رویکرد نهادی هاجسن. سیاست نظری، شماره 25، بهار و تابستان 1398،صص 315-344.
- ضابط‌پور کردی، حسین؛ بیدختی، علی‌اکبر؛ رضایی، محمد و صالحی عمران، ابراهیم. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی موانع و چالش‌های اجرای خط‌مشی‌های آموزش‌عالی در ایران. جامعه شناسی نهادهای اجتماعی ایران. دوره 6، صص 203-230.
- طاهری عطار، غزاله؛ پوراحمدی، معین و جمالی، قاسمعلی.(1398). رتبه‌بندی معیارهای تأثیرگذار بر بازدارندگی اجرای خط‌مشی‌های خصوصی‌سازی در ایران. مطالعات مدیریت دولتی ایران، سال دوم، شماره 4، 1398، صص 101-135.
- فارغانی، نسیم؛ عباس‌نژاد، طیبه و غفورنیا، محمد. (1398). ارزیابی برون‌سپاری فعالیت‌های بخش خدمات مشترکان شرکت آب و فاضلاب استان هرمزگان با رویکرد پویایی شناسی سیستم. مدیریت صنعتی دانشگاه تهران، دوره 11، شماره 1، صص 111-132.
- قائم مقامی، محمد صابر؛  اصغری زاده،  عزت اله  و فارسیجانی, حسن. (1401). طراحی مدل ارزیابی عملکرد با رویکرد تولید پایدار در کلاس جهانی در صنعت خودرو،  پژوهش در مدیریت تولید و عملیات، (3)13، 77-98.
- قلی‌پور، رحمت الله و ناصری، امین. (1396). جایگاه اصول حاکمیت شرکتی خوب در سیاست‌‌های اقتصادی ایران (مورد مطالعه سیاست‌‌های اصل 44 قانون اساسی)، مجلس و راهبرد، سال 24، شماره 89، بهار 1396، صص223-248.
- کاشف بهرامی، فرهنگ. (1388). فرآیند جامع خصوصی‌سازی از جنبه‌‌های: حقوق و قوانین، برنامه‌های پنج ساله‌ی توسعه‌ی اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی کشور (ج 1). تهران:دانشگاه آزاداسلامی
- مددی، مریم؛ یحیی آبادی، ابوالفضل وحافظی، بهار. (1395). تحلیل رشد بهره‌وری در صنعت خودروسازی ایران 1388-1393 (ایران‌خودرو سایپا)، بین‌المللی مدیریت تغییر و تحول (15 مهرماه 1395).
- معاونت پژوهش‌های زیربنایی و امور تولیدی مجلس، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن. (1397). بررسی آشفتگی‌ها در بازار خودرو و راه‌حل‌های فوری تسویه بازار. کد موضوعی 310، شماره مسلسل 16377، اسفند 1397.
- معاونت پژوهش‌های زیربنایی و امور تولیدی مجلس، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن. (1395). خلاصه گزارش گزارش مکنزی درزمینه صنعت خودروی ایران: فرصت رشد یک تریلیون دلاری. شماره مسلسل 31015117، آبان 1395
- معاونت پژوهش‌های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی. (1397). الگوی راهبردی حمایت از تولید: تجربه دولت برزیل. کد موضوعی 220، شماره مسلسل 16054، شهریور 1397.
- معاونت پژوهش‌های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی. (1397). الگوی راهبردی حمایت از تولید: تجربه ژاپن. کد موضوعی 220، شماره مسلسل 15993، شهریور 1397.
- مک گووان، ریچارد. (1394). خصوصیسازی آری یا خیر؟ (ارزیابی هزینهها و فرصتهای خصوصی‌سازی) (صفار، محمد، مترجم)، تهران. عزیزستان.
- منوریان، عباس. (1396). اجرا و ارزیابی خط‌مشی عمومی (چاپ دوم). تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
- منوریان، عباس؛ ایوبی اردکانی، محمد؛ ایروانی، محمدجواد  و زندی منش، محمدرضا .(1392). طراحی مدل ‌خط‌مشی‌گذاری به منظور بهبود محیط کسب و کار جمهوری اسلامی ایران با استفاده ازنظریه داده بنیاد. مدیریت دولتی، دوره 5، شماره 2، تابستان 1392، صص 125-142.
- مهربانی‌فر، احسان. (1395). آسیب شناسی ‌خط‌مشی‌گذاری دولت در عرصه خصوصی‌سازی بر مبنای نظریه داده بنیاد، مجلس و راهبرد، سال بیست وسوم، شماره 86، تابستان 1395، صص330-350.
- واعظی، رضا و محمدی، محسن. (1396). الگویی برای ارزیابی خط‌مشی‌های عمومی در ایران) مطالعه خط‌مشی مالیات بر ارزش‌افزوده. چشم‌انداز مدیریت دولتی، شماره 29، بهار 1396، صص 47-72.
- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1396). چالشهای صنعت خودرو در ایران (گزارش راهبردی مدیریت و اقتصاد). مرکز پژوهشی آرا، اندیشکده سیاست‌های راهبردی اقتصادی و مدیریت (سرآمد)، صنعت و بازرگانی، صص 1-71.
- هیوز، آون. (1398). مدیریت دولتی نوین. چاپ هجدم. ترجمه الوانی، مهدی؛ خلیلی شورینی، سهراب، معمارزاده طهران، غلامرضا.  تهران. مروارید.
Refrence:
- Dragomir, V. D., Dumitru, M., Feleaga, L.(2021). Political interventions in state-owned enterprises: The corporate governance failures of a European airline, Journal of Accounting and Public Policy,(science direct)Available online 15 April 2021, 106855, https://doi.org/10.1016/j.jaccpubpol.2021.106855.
- Estrin, S & Pelletier, A. (2019). Privatization in Developing Countries: What Are the Lessons of Recent Experience?. The World Bank Research Observer. Published by Oxford University Press on behalf of the International Bank for Reconstruction and Development, Downloaded from https://academic.oup.com/wbro/article-abstract/33/1/65/4951686.
- Gittersova, J. (2021). The Politics of Privatization, Quality of Governance, and Financial Development in Eastern Europe. Published online: 25 Feb 2021, https://doi.org/10.1080/10758216.2020.1869908
- Heather L. Bullock, H. L., John N. Lavis, J. N., Michael G. Wilson, M. G.,Gillian Mulvale, G.,  & Ashleigh Miatello, A. (2021). Understanding the implementation of evidence-informed policies and practices from a policy perspective: a critical interpretive synthesis. Implementation Science volume 16, Article number: 18 (2021) Cite this article, https://doi.org/10.1186/s13012-021-01082-7
- Hill, M & Hupe, P. (2002). Implementing Public Policy. London: Sage Publications
- Koppenborg, F. (2021). Nuclear Restart Politics: How the ‘Nuclear Village’ Lost Policy Implementation Power. Social Science Japan Journal, 28 December 2020, Volume 24, Issue 1, Winter 2021, Pages 115–135, https://doi.org/10.1093/ssjj/jyaa046
- McTigue, C., Rye, T & Monios, J. (2018). The role of reporting mechanisms in transport policy implementation by local authorities in England. Published by Elsevier Ltd, journal homepage: www.elsevier.com/locate/cstp 2018, https://doi.org/10.1016/j.cstp.2017.12.002
- Morseletto, P. (2020). A new framework for policy evaluation: Targets, marine litter, Italy and the Marine Strategy Framework. journal homepage: Published by Elsevier Ltd, http://www.elsevier.com/locate/marpol,March 2020, Available online 29 April 2020, https://doi.org/10.1016/j.marpol.2020.103956
- Rosenbloom, H. D., Kravchuk, & R., Clerkin, R. (2014). Public Administration: Understanding Management, Politics, and Law in the Public Sector. McGraw-Hill Education، 8th edition (April 8, 2014)'Great Books of Public Administration, 1990-2010.
- Sabatier, P. A. (1986). Top-down and Bottom-up Approaches to Implementation Research: a critical analysis and suggested synthesis. Journal of public policy, vol,6,1,21-48.
- Saron, N.N.M., Jaafar1, M.N & Sukereman, A.S. .(2022). Challenges in Privatization Development Projects under Local Government in Malaysia, Published under licence by IOP Publishing Ltd, IOP Conference Series: Earth and Environmental ScienceVolume 10675th International Conference on Research Methodology for Built Environment and Engineering (ICRMBEE) 2021 10/11/2021 - 10/11/2021 Shah Alam, MalaysiaCitation N.N.M. Saron et al 2022 IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 1067 012084
- Tan, J. (2008). Pravatization in Malaysi(Regulation, rent-seeking and policy failure). Malaysi Routledge Malaysian Studies Series(Published in association with Malaysian Social Science): Routledge 2 Park Square, Milton Park, Abingdon, Oxon OX14 4RN Simultaneously published in the USA and Canada by Routledge 270 Madison Ave, New York, NY 10016.
- Winter, M. (2021). Policy implementation in the health sector of the federal state of Belgium: An ethnographic approach. Published online: 18 Apr 2021, https://doi.org/10.1080/13597566.2021.1915779